Germaine Cellier ve Bandit

Parfümör, koku aşığı sevgili Vedat Ozan'ın ricamı kırmayarak "Şunu bi koklasana" için gönderdiği yazıyı mutlulukla sunar, kendisine bir kez daha teşekkür ederim...

Germaine Cellier (1909-1976) ve Bandit (Robert Piguet, 1944)

Modern parfümlerin büyük dünyasında kadın parfümörlere çok sık rastlamıyoruz. En azından 20. yüzyılın ilk yarısında çok daha seyrektir kadın parfümörlerin isimlerinin geçmesi. Yakın yıllarda Josephine Capatano, Sophie Grosjman, Annie Buzantian veya Olivia Giacobetti gibi isimler parfüm dünyasının kapalı kapıları arkasında ünlenmiş olmalarına rağmen, bu işlerin de elbette bir başlangıcı var. İşte, tam da bu nedenle Germaine Cellier önemli bir isim. Üstelik sadece kadın parfümörler arasında değil, tüm parfümörlerin dünyasında bir yıldız gibi parlayan, sıra dışı, çılgın, marjinal bir karakter.

Germaine Cellier, 26 Ocak 1909’da Bordeaux’da doğuyor, yani Fransa’nın şarap başkentinde. Eğitim yılları Bordeaux ve daha sonra taşındığı Paris’te geçiyor. Paris’te aldığı eğitim, kimya üzerine. Çocukluğunun karanfil kokulu tarlalarda geçtiğinden, ileriki yıllarda çokça bahsediyor hayatını anlatırken. Yani koku hafızasında önemli yer tutan bir çiçeksilik var ama, bu onun ileriki yıllarda sadece floral parfümlere ilgi duymasını gerektirmiyor. Parfüm tarihine kilometre taşı olmuş üç çok önemli tasarımı var: Bandit, Fracas ve Vent Vert. Bunlardan Fracas mesela, kendinden sonrası için kulvar açmış, kuvvetli bir tuberose (sümbülteber) parfümü. Ama diğer iki efsane parfümü olan Bandit veya Vent Vert için aynı çiçeksi karakteri etiketlemek mümkün değil.

O dönemlerde Coty, Guerlain, Houbigant ve Caron gibi parfüm evleri kendi kokularını tasarlamakta, Givaudan ve Roure gibi şirketler de bu parfümlere gerekli hammaddeleri üretmekteler. Bir başka dünyada da tekstil ve moda tasarımcıları kendi hallerinde yeni ve baştan çıkarıcı giysiler tasarlamakta, bu sayede de hem isimleri hem markaları ile bilinirliklerini arttırmaktalar. Roure şirketinin yenilikçi yöneticisi Louis Amic ve çılgın parfümcüsü Germaine Cellier, bu paralel evrenlerin varlığnı, daha doğrusu kesişebilecek özelliğini fark edip, bugün için artık parfüm dünyasının ana karakteri haline gelmiş bir akımı başlatmakta gecikmezler. Madem modacıların bu kadar meşhur isimleri vardır ve madem kokucular bu kadar güzel parfüm hammaddeleri üretiyorlardır, neden bu ikisi birleşmesinler ve bir sinerji yaratmasınlar?

Cellier, dönemin en ünlü modacılarından Paul Poiret için çalışan başka bir moda tasarımcısı Robert Piguet ile tanışır. Piguet, Poiret’nin yanından ayrılıp kendi modaevini kurmuş, savaş yılları sonrası insanların aç olduğu cıvıl cıvıl ve görkemli giysi tasarımları ile moda dünyasını bu kez kendi adına çalkalamaya başlamıştır.

Akranlarından farklı olarak, aynı zamanda kendi ismini taşıyan bir parfümün sahibi olmak gibi de bir rüyası vardır Piguet’nin. Özel sohbetlerde sürekli gemiler, korsanlar ve maceralardan bahseden Piguet, savaşın son günlerinden hemen sonra mankenlerinin gaz maskeleri, silahlar ve maskelerle podyuma çıktıkları bir defile düzenler ve Cellier de bu defileye koşut olarak 1944 yılında Bandit (Haydut) isminde bir parfüm tasarlayarak onun kendi adını taşıyan bir parfüm rüyasının gerçekleşmesine sebep olur.

Bandit’nin içinde yeni bir aroma kimyasalı olan Iso Butyl Quinoline vardır ve %1 gibi görece cömert bir oranda kullanılmıştır. IBQ, deri gibi kokan bir kimyasaldır ve içine girdiği parfüme de bu yönde bir sapma verir. Doğada mevcut bir molekül değildir, yani tam anlamıyla sentetik diyebiliriz bu molekül için. Aslında parfümlerde deri havasını vermek için kullanılan “quinoline”ler 1880’lerde ortaya çıkarlar ve dediğim gibi hem deri, hem isli kokan bir karakterleri vardır. Ancak parfümlerde belirgin kullanımları 1919’da Caron’un Tabac Blonde, 1924’te Chanel’in Cuir de Russie, 1933’te Lanvin’in Scandal’ında daha belirgin bir hal alır. En çarpıcı kullanım örneği ise, tahmin edebileceğiniz gibi, Piquet’nin Bandit’sidir.

Bandit’nin üst notalarında aldehitler, portakal, gardenya, galbanum (kasnı) ve neroli (acı portakal ağacı çiçeği), kalp notalarında karanfil çiçeği, gül, süsen kökü (iris veya orris root) ve yasemin, dip notalarda ise deri, gri amber, tefarik (paçuli), misk, civet, meşe yosunu, kabe samanı (vetyver) ve mür (myrrh) yer alır. Bu piramit yapısı içinde yer alan gerek kabe samanı (vetyver), gerek meşe yosunu gerekse mür’ün (myrrh), iso butyl quinoline’i destekleyen acımsı bir kokuları vardır. Bu acılık, kalp notalardaki süsen kökü (iris veya orris root) ile nötralize edilip gül ve yaseminle tatlandıktan sonra üst notalardaki neroli (acı portakal ağacı çiçeği) ile aslına sadık kalır ve aldehitler ile patlayarak kendini ölümsüz kılan kokusal kompozisyonu tamamlar.

Bandit, o döneme kadar seyrek üretilen deri kokulu parfümlerin en uç ve en bilindik örneği. Değişen toplum yapısına paralel ortaya çıkmaya başlayan deri fetişizmine belirgin erotik göndermeler yapıyor sıra dışı deri kokusuyla. Zaten Cellier de bu parfümü, kendisi gibi olan, yani cinsel tercih olarak kendi cinsinden hoşlanan kadınlara adıyor. Parfüm, kokusal bildirim olarak Marka sahibi Robert Piquet’nin avangard moda tasarımlarına uyum sağladığı gibi, aynı zamanda Gabriel (Coco) Chanel’in “Bir kadın çiçek gibi değil, kadın gibi kokmalıdır” cümlesine de uzaktan bir baş selamı veriyor.

Üretimine uzun süre ara verilen Bandit, 1999 yılında yeniden piyasaya sürüldü; ancak yeni Bandit ile eskisi arasında maalesef çok büyük farklar var. Gene de modacıların kendi isimleri ile parfüm ürettirmeleri akımının başlatıcısı olan bu sıra dışı parfümü, bütün değişimine rağmen denemeye değer diye düşünüyorum.

Parfümün yaratıcısı Germaine Cellier’in diğer bazı ünlü parfüm tasarımları: Balenciaga La Fuite des Heures, Balmain Elysées 63.84, Balmain Jolie Madame, Balmain Vent Vert, Balmain Monsieur Balmain, Nina Ricci Coeur Joie, ve Robert Piguet Fracas.

--Vedat OZAN